مطالعه تنوع پاتوتایپ ها و عوامل بیماری زایی قارچ puccinia striiformis west. f.sp. tritici عامل بیماری زنگ زرد گندم در ایران

سابقه و هدف: بیماری زنگ زرد گندم از بیماری های مهم گندم است که بر حسب شرایط آب و هوایی و در طی سال های مختلف جمعیت های آن دارای تنوع پاتوتایپی زیادی می باشد. هدف از این پژوهش، تعیین پاتوتایپ های قارچ عامل بیماری در مناطق مختلف آب و هوایی ایران و بررسی تغییرات پاتوتایپ ها در طی دو سال متوالی می باشد. مواد و روش ها: در بهار سال های 1387 و 1388، تعداد 29 جدایه زنگ زرد بر اساس پراکندگی و شرایط آب و هوایی از برگ های آلوده گندم از مناطق مختلف ایران جمع آوری گردید. پس از تکثیر یوریدینیوسپورها در شرایط گل خانه ای و روی رقم حساس بولانی، جدایه ها روی 29 رقم افتراقی مایه زنی شدند و بر حسب واکنش ارقام افتراقی پاتوتایپ، توان بیماری زایی و عوامل بیماری زایی هر جدایه تعیین گردیدند. یافته ها: از مجموع 29 جدایه جمع آوری شده زنگ زرد گندم، 19 پاتوتایپ شناسایی و در برخی از مناطق پاتوتایپ های مشابه 6e2a+، 6e6a+،6e130a+  و6e150a+  تعیین گردیدند. در سال 1387، جدایه اهوازii و جدایه قراخیل به ترتیب با داشتن فاکتوربیماری زایی برای 12 و 5 ژن مقاومت به بیماری زنگ زرد گندم به عنوان جدایه های با بالاترین و پایین ترین توان بیماری زایی شناسایی شدند. در سال 1388، بالاترین توان بیماری زایی مربوط به جدایه طرقii با داشتن فاکتور بیماری زایی برای 10 ژن مقاومت و جدایه های مربوط به بروجرد و بایع کلاii با داشتن فاکتور بیماری زایی برای 4 ژن مقاومت به عنوان جدایه هایی با پایین ترین توان بیماری زایی شناخته شدند. نتیجه گیری: با توجه به عدم وجود فاکتور های بیماری زایی برای ژن های مقاومت yr1، yr3، yr4 و yr10 در برنامه های اصلاحی گندم می توان از این ژن ها در تمام مناطق ایران استفاده نمود.